HER ŞEY MÜKEMMEL OLMALI!
Mükemmeliyetçilik Nedir?
İnsanlar hayatlarının birçok alanında birçok şeyin mükemmel olmasını isterler. Toplumdan onay almak için, herhangi birinden öğrendikleri için, hatadan korktukları için, bazen başkalarıyla kendilerini kıyasladıkları için mükemmeli isteyebilirler. Mükemmeliyetçilik, kişilerin kendilerini herhangi bir alanda değerlendirince, koydukları yüksek standartlardır, mükemmeli talep etmeleridir.
Mükemmeliyetçilik, literatürde iki boyutta incelenmektedir: Mükemmeliyetçi kişiler hiç bir zaman ve koşulda hata yapılmaması gerektiğine inanırlar, bu yüzden de kendilerine karşı hep bir şüphe ve kaygı içinde yaşarlar. Bu olumsuz mükemmeliyetçilik olarak değerlendirilir. Olumsuz mükemmeliyetçilik sonucunda bireyde kaygı, depresyon, düşük özsaygı gibi durumlar gözlenmektedir. Olumlu mükemmeliyetçilikte bireyler kendileri için ulaşılabilir hedefler belirlerler. Kendi standartlarını bilirler ve buna göre davranış gösterirler. Amaçlarına ulaşmak için yüksek performans sergilerler. Başarısızlık yaşadıklarında da amaçlarını gözden geçirip değiştirebilirler. Başa çıkma, problem çözme gibi becerilerini kullanabilirler. Doyum alma düzeyleri daha fazladır.
Olumsuz mükemmeliyetçilikte bazı belirtiler;
- Başkalarını değiştirmeye çalışmak
- En ufak başarısızlıkta kendini değersiz görmek
- Başarıdan çok başarısızlığa odaklanmak
- Her şeyi en iyi şekilde yapmayı düşünmek
- Yaptıklarıyla tatmin olmamak
Olumsuz Mükemmeliyetçilik İle Başa Çıkma Yolları
Yukarıda mükemmeliyetçilikten bahsettik. Olumlu boyutunun da olduğuna değindik. Peki ama herkes bunu olumlu şekilde başarabilir mi? Bu mümkün olmuyor ve artık bir hastalık boyutuna ulaşıyor.? Ama öncelikle unutmamak lazımdır ki mükemmeliyetçilik ile başa çıkabilmek cesaret işidir. Peki böyle bir durumda neler yapılabilir
- Mükemmel olmanın yararlarını ve zararlarını sıralayın: Yaşadığımız doyumu ve ödediğimiz bedelleri sıralayıp baktığımızda, bedellerin daha çok olduğunu görebiliriz.
- 'Ya hep ya hiç' şeklindeki eleştirel düşünce tarzının farkına varın: Alışkın olduğunuz eleştiri tarzlarının yerine gerçekçi düşünceler koymayı denemeliyiz. Kendiniz ya da bir başkası tarafından mükemmel olmayan şeyler yapıldığında, yapılanların iyi olan yanlarını bulmaya çalışın. Sonra kendinize şu soruları sorun: Gerçekten hissettiğim kadar kötü mü? Başka insanlar bunu nasıl değerlendiriyor?
- Yapabilecekleriniz konusunda gerçekçi olun: Gerçekçi hedefler koydukça mükemmel olmayan sonuçların korkulacak olumsuzluklar yaratmadığını zamanla farkedebiliriz.
- Eleştiriyle nasıl baş edebileceğinizi öğrenin: Mükemmeliyetçi kişiler eleştirileri genellikle kişisel saldırı olarak algılar ve çok tepkisel davranırlar. Eleştiri ve kendiniz hakkında daha nesnel olmaya çalışın. Eğer biri sizi yaptığınız bir hatadan dolayı eleştirirse, hatanızı anlamaya çalışın ve hata yapma hakkınız olduğunu hatırlayın. Hatasız öğrenme ve gelişmenin de mümkün olmayacağını unutmayın.
- Hata yapabileceğinize inanın. Eğer bir hatanız olduysa kendinize karşı acımasız olmayın. Unutmayalım ki hatasız kul yoktur, kusursuzluk Allah’a mahsustur.
- Başarılarınız için gelen övgüleri kabul edip kendinizi ödüllendirin. Başarmanız normalmiş gibi davranmayın.
Kaynakça
Aka, B., Gençöz, F. (2010). Sinematerapinin Mükemmeliyetçilik ve Mükemmeliyetçilikle İlgili Şemalar Üzerindeki Etkisi. Türk psikoloji dergisi, 25(65). 69-77.
Eryılmaz, A. (2015). Psikolojik Sorunlara Müdahale Ve Kendi Kendine Yardım Kitabı. Ankara: Pegem Yayınevi.
Duygu GÖK