BİLİNÇLİ FARKINDALIK (MINDFULNESS)

Günümüz yaşamında zaman hızla akıp gitmektedir. Yaşamı yüksek hızlı trene benzetebiliriz. Tren bazı yerlerde çok hızlı bazı yerlerde ise çok yavaş gitmektedir. Ancak insanlar bu yaşam hızını bir tren gibi kontrol altına almakta zorlanmaktadır. Anı yaşamak… Yaşıyoruz ancak ya geçmişi ya da bilmediğimiz geleceği. Geçmişin geçmek bilmeyen tozlu raflarını kurcalayıp durmaktayız. Hele bir de o geleceğin çözemediğimiz kaygı dolu belirsizliği bizleri tamamen bu yaşam koşturmasında yok etmektedir. Balık okyanusta doğar, yaşar ve en son ölüm vakti geldiğinde sorar: Okyanus nerede?

Bizlerde böyleyiz bu hayatta doğuyoruz, yaşıyoruz ve ölürken anlıyoruz ki aslında yaşamamışız. Geçmişin tozlu raflarında saplanıp kalıp, geleceğin belirsizliğinde kaybolmak yerine anı yaşamalıyız. Bilinçli farkındalık yani Mindfulness bunu vurgulamaktadır. Mindfulness dikkat ile şimdiki ana yönelmeyi vurgular. Ancak burada ekstra bir dikkat gerekmemektedir. Burada dikkati her zaman olduğundan daha fazla kullanmanıza gerek yoktur. Önemli olan dikkati doğru bir şekilde bilinçli bir biçimde işleyebilmektir. Yaşam size ayak uydurmuyorsa siz ona ayak uydurun. Ona göre yavaşlayın veya hızlanın ancak bunu anı yaşayarak yapın.

Mindfulness’in vurguladığı diğer bir önemli nokta sakin olmaktır. Anı yaşamak için bu yaşam hızında yavaşlamak ve sakin olmak gerekir. 2016’ya giriyoruz ve bir bakıyoruz ki 2017 gelmiş. Sonra sürekli dilimizden düşmeyen o cümle: Zaman ne çabuk geçiyor. Bu akışa o kadar kaptırıyoruz ki kendimizi bir bakıyoruz ki aslında hiçbir şeyden haberimiz yok. Yaşadıklarımızın farkında olmak ve anı yaşamak için sakin olmalı ve bilincimizi olabildiğince verimli kullanmalıyız. Bir patika yol düşünün. Araba çok hızlı gidiyor. Siz bu arabanın arkasından geliyorsunuz. Bu araba bizim hızla akıp giden zamanımız olsun. Araba ne kadar hızlı giderse ortalık o kadar çok toz duman olur. Peki, biz bu toz duman içinde önümüzü nasıl göreceğiz? Arabanın yani zamanın önüne geçmek de mümkün olmayan bir durumdur.

O halde yavaşlayın. Araba ne kadar önden giderse gitsin siz yavaşlayın ve arabaya yetişmeye çalışmayın. Eğer ki siz gereken hızda ve gereken sakinlikte giderseniz aynı yolu önünüzü görerek ve tadını çıkartarak gidebilirsiniz. Mindfulness’te buna dikkat çekmektedir: Sakin olmak ve yavaşlamak. Eğer ki birey bu sakinlikte olur ve dikkatini o ana odaklarsa zihni olup bitenin farkında olacaktır. Bu yüzden geçmiş veya gelecek üzerine kurulu düşünceler değil o ana yönelik olan duyular hâkim olacaktır. Bu sayede var olanı olduğu gibi görebilme imkânına sahip olacağız. Bunun için de Mindfulness ‘in önemli özelliklerinden biri olan gözlem karşımıza çıkmaktadır. Mindfulness ile şuanda olup bitenin farkına vararak geçmişe ve geleceğe odaklanmak yerine şimdiye odaklanırız ve şuanda var olanı inkâr etmeyip yargılamadan kabulleniriz. Bu kabulleniş bir çaba göstermemek değil şuanda ne durumdayım ve ne yapabilirimin farkında olmaktır.

BİLİNÇLİ FARKINDALIK TEMELLİ PROĞRAMLAR

Bilinçli farkındalık temelli birçok program bulunmasına karşın bunlardan 4’ü sıklıkla kullanılmaktadır.

1.Bilinçli Farkındalık Temelli Stres Azaltma ( MBSR)

Yaşamımızda iş, ev, okul hatta tüm çevremizde birçok sorun ile karşılaşmakta ve stres yapmaktayız. MBSR ile yapılan egzersizler sonucu bu stresi azaltabiliriz. Bu program 8 ile 10 hafta arası sürmektedir. Bu egzersizlerin en çok bilinenleri:

Meditasyon uygulamaları: Meditasyon uygulamalarında amaç zihnimize olabildiğince en yüksek seviyede farkındalık kazandırmaktadır. Mesela bir ağaç düşünün. Bu ağacın 4 mevsimini hayal edelim. Ağaçtaki yapraklar sonbaharda dökülüyor ve kış mevsiminde tamamen yok. Baharda yeniden çıkan yapraklar yaz mevsimi ile çok güzel bir görünüme kavuşuyor. Beynimizdeki negatif düşünlerde yapraklar gibi gelip geçer ancak kalıcı olmaz. Meditasyon tekniğinde böyle uygulamalar ile zihindeki farkındalık sağlanır.

Beden taraması: Birey sırtüstü yatırılarak bedenine odaklanması istenir. Birey ayak parmaklarından başlayarak sırasıyla vücudun altından yukarıya doğru vücudunu hissetmeye çalışır ve farkındalık sağlanır.

Farkında yürüyüş (Minfull Walking)

2. Bilinçli Farkındalık Temelli Bilişsel Terapi ( MBCT)

MBSR ile örtüşmektedir. Bu teknik ile depresif durumları önlemek amaçlanır. Bu teknik ile içe bakış sağlanır ve danışanlara düşüncelerini gözlemlemeyi öğretir.

3. Kabul ve Kararlılık Terapisi ( ACT )

Var olan sorun ve duyguları kabul etmeye yönlendirir. 6 temek ilkeye dayanır ve bu ilkeler terapide kullanılır. Bu ilkeler şunlardır:

• Şimdiye odaklanma
• Bilişsel ayrışma
• Kabullenme
• Bir bağlam olarak kendilik
• Değerler
• Değişime kararlılık

4- Diyalektik Davranış Terapisi (DBT)

Bu terapide amaç farkındalığı sağlarken bireyin çevresine de odaklanmaktır. Bu yüzden kişiler arası etkinliklere önem verilmektedir. Eğitim verilen ödevler ile hem deneyimsel hem de öğretici öğrenmeye dayanır.

KAYNAKÇA

1) Özyeşil, Z. (2011). Öz-anlayış ve Bilinçli farkındalık. Maya akademi yayınevi.

2) http://zumraatalay.com/bilincli-farkindalik-okuma-onerileri/

3) Biruni Üniversitesi 2. PDR günleri sempozyumunda DOÇ.DR ZÜMRA ÖZYEŞİL’İN konuşmasından not aldığım bilgiler...