ERİK H. ERİKSON VE KİMLİK KARMAŞASI ÖLÇEĞİ

Erik Erikson Kimdir?

1902-1994 yıllarındaki bir ressam, psikolojiye neden ve nasıl ilgi duyar ki çalışmaları halen etkisini sürdürür?

Erikson, Almanya’nın Frankfurt kentinde doğdu ve henüz dünyaya gelmeden babası, ailesini terk etti. 3 yaşlarındayken annesi doktor Theodor Homburger ile evlendi, ergenlik dönemine kadar gerçek babasının T.Homburger olduğunu söyledi. Öz babasını hiç tanımamış olan Erikson bu sırrını 68 yaşına kadar sakladı. Lise yıllarında başlayan kendi kimliğini bulma isteği üvey babasının tıp fakültesine gitme ısrarlarıyla daha da yoğunlaştı. Kendi seçimini yaparak ressam olmaya karar verdi ve Avrupa’yı boydan boya gezdi. 1927 yılında başlayan bu geziler esnasında Sigmund Freud’un kızı psikanalist Anna Freud’la tanıştı. Öğretmenlik sertikafası dışında aldığı tek resmi eğitim, Anna Freud’dan aldığı psikanalitik eğitimdir. Bu uzun süreçte psikoterapi uygulamaya ve insan kişiliğinin doğası üzerine kendi görüşlerini oluşturdu. Harvard, Yale, Berkeley ve Pennsyvlvania gibi üniversitelerde dersler verdi.

Erikson, kuramında bazı Freud’cu görüşlere yer verse de psikanalitik yaklaşıma sayısız katkıda bulunmuştur.Biz bunlardan Psikososyal Gelişim Kuramını ele alacağız.

Psikososyal Gelişim Kuramı

Birçok kuramcı gibi Erikson da kişilik gelişimini belirli dönemlere ayırarak incelemiştir.Psikososyal Gelişim Kuramı’na göre, sosyal çevre bireyin benliğini oluşturabilmesi için çok önemlidir. Yani anne babalar, öğretmenler ve arkadaşlar çocuğun kişiliğinde etkin rol oynarlar. Sosyal çevreyle beraber bazı biyolojik faktörlerinde üzerinde durmuştur.

Erikson’a göre kişilik gelişimi 8 dönemden oluşmaktadır ve bu dönemler arasında insanlar farklı çatışma ve karmaşalar yaşar. Bu çatışmalar kritik dönemler olarak kabul edilir ve ‘’psikososyal kriz’’ adını vermiştir.

1.Temel güvene karşı güvensizlik (0-2 yaş): Bebeklik dönemine denk gelen bu yaşlarda anne; bebeğini yeteri kadar sever ve ilgi gösterirse; onu korursa bebek kendini güvende ve rahat hissedecektir. Bu durumda bebek ileriki yıllarda oluşacak olan temel güven duygusunun temellerini atmış olacaktır. İlgisiz ve sağlıksız anne bebek ilişkilerinde ise güvensizlik duygusunun tohumları atılabilir.

2. Özerkliğe karşı kuşku ve utanç (2-4 yaş): Bu dönemdeki çocuklar yürümeye ve oynamaya başladıkça annelerine olan bağımlılığında azalma olur. Çocuğa kendi eylemlerini kontrol etme olanağı vermek, özerklik duygusunu geliştirir. Anne babanın kontrolü ise çocuğun kuşku ve utanç duymasına yol açar.

3.Girişimciliğe karşı suçluluk (4-6 yaş): Çocuklardaki merak duygusu ile çevresine sık sık sorular sorar. Sorulara cevap vermemek girişimcilik duygusunu köreltir ve çocukta suçluluk duygusuna yol açar.

4. Başarıya karşı yetersizlik (6-12): Yaptığı işler için takdir toplamak ve beğenilmek çocukların gereksinim arasındadır. Başarılı olduğunu hissettikçe kendine olan güveni artar. Aksi halde yetersizlik duygusunun tohumları kişilik yapısına ekilmiş olacaktır.

5.Kimlik kazanmaya karşı rol karmaşası (12-18 yaş): Ergenlik döneminde kimlik arayışı başlar. Kimliğini bulmuş kişinin kendisine karşı bir güven duygusu vardır ve buna bağlı olarak birey kendini mutlu hisseder.  Bazı durumlarda kimliğin kazanılması ergenlikten sonraki gelişim dönemlerine ertelenmiş olabilir.

6.Yakınlığa karşı yalıtılmışlık (18-30 yaş): Genç yetişkinlik döneminde başkaları ile yakın ilişkiler kuran birey aile sahibi olmaya doğru yönelir. Sorumluluklarını yerine getiremeyen  ve insanlardan uzak kalanlarda ise yalnızlık duygusu hakim olur.

7.Üretkenliğe karşı durgunluk (30-60 yaş): Bu karmaşa yetişkinlik yıllarında yaşanmaktadır. Bu dönemdeki bireyden aile, iş ve sosyal hayatta üretici olması beklenir.

8. Ego bütünlüğüne karşı umutsuzluk (60 yaş ve sonrası): Geçmiş yaşantısından hoşnut olan bireyler bütünlük duygusu içinde olur ve hayatının boşa geçtiğine inananlar ise pişmanlık duygusu yaşayarak ileriye doğru umutla bakamaz, ölüm korkusu yaşar.

KİŞİLİĞİNİZİ DEĞERLENDİRİN

Ölçek: Kimlik ve Kimlik Karmaşası Ölçeği

Kaynak: Ochse ve Plug (1986)

Kişisel Kimlik Duygusu

Belirtilen önermelerin size ne sıklıkta uyduğunu parantez içinde verilen ölçeği kullanarak belirtin. (1=asla uymaz, 2=ara sıra uyar, 3=oldukça sık uyar, 4= çok sık uyar )

------1. Nasıl bir insan olduğumu merak ederim.

------2. İnsanlar benimle ilgili görüşlerini değiştirir.

------3. Hayatta ne yapmak istediğim konusunda eminim.

------4. Bir şeyin ahlaken doğru mu yanlış mı olduğu konusunda kararsızım.

------5. İnsanların çoğu benim nasıl bir insan olduğum konusunda hemfikirdir.

------6. Kendime uyan bir yaşam tarzım var.

------7. Değerimin başkaları da farkındadır.

------8. Beni iyi tanıyan insanlardan uzaktayken, gerçek kişiliğimi yansıtmak daha kolay geliyor.

------9. Hayatta yaptığım şeyler bana çok anlamlı gelmiyor.

------10. Yaşadığım topluluğa iyi uyum gösterdiğimi hissediyorum.

------11. Olduğum kişiden gurur duyuyorum.

------12. İnsanlar beni benim kendimi gördüğümden daha fazla farklı görüyor.

------13. Kendimi dışlanmış hissediyorum.

------14. İnsanlar beni ve yaptıklarımı onaylamıyor.

------15. Hayatta ne istediğim konusundaki görüşlerimi ara sıra değiştiririm.

------16. İnsanların bana karşı ne hissettiğinden emin değilim.

------17. Kendimle ilgili görüşlerim değişir.

------18. Bir fark ya da etki yarattığımı hissediyorum.

------19. İçinde yaşadığım toplumun bir üyesi olmaktan gurur duyuyorum.

Ölçeğin Puanlanması

Puanlarınızı toplamak için önce 1,2,4,8,9,12,13,14,15,16,17 ve 18 numaralı sorulara verdiğiniz puanları tersine çevirin. Yani, sadece bu sorular için, 1=4, 2=3, 3=2 ve 4=1 olsun. Diğer soruların puanlarını değiştirmeyin. Sonra bu 19 maddenin puanını toplayın. Ochse ve Plug (1986), bu testi Güney Afrika’da 15-60 yaş aralığındaki insanlara uyguladığında, ortalama 57 çıktı. Testin standart sapması yaklaşık 7 olarak hesaplanmıştır, yani insanların çoğunluğu, ortalamanın 7 puan altında ya da üstünde çıkan puanlar almıştır. Aritmetik ortalamanın üstündeki puanlar oldukça iyi gelişmiş bir kimliğe, ortalamanın altındaki puanlar ise kimlik arayışına işaret eder.

KAYNAKÇA

Burger, J. M. (2006). Kişilik.İstanbul: Kaknüs Yayınları

Gelişim Psikolojisi El Kitapçığı. (2015). Ankara:İhtiyaç Yayıncılık