ÖNLEYİCİ PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİK

Myrick’e (1993) psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin krize müdahale edici, çare bulucu, gelişimsel ve önleyici olmak üzere dört temel yaklaşım vardır. Bu bölümde önleyici psikolojik danışma ve rehberlik(PDR)  kısmına yer verilmiştir.

Önleme çalışmaları ilk olarak halk sağlığı alanında yapılmıştır. İlerleyen süreçlerde bedensel sağlıkta kullanılan önleme çalışmalarının ruh sağlığında da kullanılabileceği konusunda düşünceler ortaya atılmıştır.

Sözlük anlamı bir şeyin yapılmasına engel olmak anlamına gelir. Ancak önlemek sadece sözlük anlamı tam olarak istenileni karşılamamaktır.Caplan(1964), önleme çalışmaları üçe ayırarak incelemiştir bunlar; temel önleme çalışmaları, ikincil önleme çalışmaları ve üçüncül önleme çalışmalarıdır. Bunlardan birincisi temel önleme çalışmalarıdır. Temel önleme çalışmaları, henüz sorun ortaya çıkmadan yapılan çalışmalar olarak ele almıştır. İkincil önleme ise olayın üstünden zaman geçmemiş, yeni ortaya çıkmıştır. Burada olayın büyümesini engelleme çalışmaları yapılır. Yani olaya sıcağı sıcağına müdahalede bulunulur. Son olarak üçüncül önleme çalışmaları ise, sorun ortaya çıkmıştır ve krize müdahale gerektiren durumlarda ki çalışmalardır.

Temel önleme düzeyine herkes katılabilir. Tüm bireylere yönelir. Aile, okul, öğrenci kısacası herkese yöneliktir.

İkincil önleme düzeyi,  daha çok risk gruplarına odaklanır ya da problemin yeni başladığı anlaşılan kişilere odaklanır.

Üçüncül önleme düzeyi, doğrudan müdahale gruplarıdır, sorun yaşayan kişilere, krize müdahale edilmesi gereken kişilerdir.

Önleme çalışmalarına başlamadan önce dikkat edilmesi gereken bazı noktalar şu şekilde sayılabilir; danışanın ihtiyaçlarının belirlenmesi, kültürel özellikleri dikkate alma, yaygın görülen sorunların ve davranışların tespit edilmesi, kişisel, sosyal, çevresel ve kurumsal kaynakların belirlenmesi gerekir. Aynı zamanda işbirliğine yatkın iyi bir ekip oluşturulmalıdır. Bu ekip içerisinde; öğretmen ve yönetici desteği, akran desteği, aile desteği, çevresel koşullar kurum/kuruluşlarla işbirliği, disiplinler arası yaklaşım diğer meslek gruplarıyla da etkileşim halinde olunmalıdır. İş birliğine yatkın ekip oluşturulmasından sonra; iyi bir planlama ve uzun süreli eğitimler, tek bir beceri yerine birden fazla beceriyi geliştirecek etkinlik/programlar, dolaylı önleme çalışmalarını da birlikte planlama gibi çalışmalar yapılabilir.

Önleme çalışmaları sadece eğitim sisteminde kullanılmamaktadır. Ancak yine de en etkili önleme çalışmaları eğitim kurumlarında yapılmaktadır. Önleme çalışmalarının okullarda verilmesinin temel faktörleri, erken yaşta sunulan hizmetlerin yetişkinlik hayatına transferinden dolayı ve daha etkili olması için çocuklara, ergenlere ve genç yetişkinlere önleyici PDR çalışmaları yapılmaktadır. Önleme çalışmaları ne kadar erken yaşta başlarsa bireylerin direnci daha az olacak ve sunulan hizmetin niteliği artacak, toplumda daha güçlü bireyler/yetişkinlerin sayısı artacaktır.  Okullarda yapılan önleme çalışmalarının amacı öğrencilerin gelişim dönemleri ya da çevre koşulları doğrultusunda karşılaşabilecekleri risk durumlarına yönelik güçlendirmektir.

Önleyici rehberlik, ihtiyaçtır. Bu ihtiyacı gidermek ise bu konuda eğitim almayı gerektirmektedir. Ülkemiz de önleyici rehberlik ile ilgili ilk çalışmaları Prof. Dr. Fidan Korkut Owen yapmıştır. Korkut’un bu konuyu gündeme getirmesi sayesinde konu üzerine araştırmalar artmıştır. Umarım böyle önemli bir konu üzerine yapılan çalışmalar yaygınlaştırılır.

Unutmayalım ki: Bir gram önlem, bir kilo tedaviden daha önemlidir.(İngiliz Atasözü)

Kaynakça

Caplan, G. (1964). Principles of Preventive Psychiatry. New York Basic Books.

Korkut, F.K.O.(2003). Okullarda önleyici rehberlik hizmetleri, Cilt: II Sayı: 20, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi

Myrick, R.D. (1993). Developmental Guidance and Counseling: A Practical Approach 2nd ed. Minneapolis, MN: Educational Media Corporation.