RENKLER PSİKOLOJİMİZİ NASIL ETKİLER?

Bugün rengârenk bir konuyu işliyoruz: Renkler ve onların psikoloji dünyamıza etkisi. Mümkün olduğunca özet ifadelerle, kısa ve derli toplu bir şekilde anlatmaya özen göstereceğim bu konuyu.

Öncelikle hepimizin bildiği ve “renk” diye isimlendirdiğimiz o kavramın kısa bir tanımını yapacak olursak; renk, ışığın -özyapısına ya da cisimlerden yansımasına bağlı olarak- gözde oluşturduğu duyumdur/etkidir (Bakırcıoğlu, 2012, Ansiklopedik Eğitim Ve Psikoloji Sözlüğü). Renklerin insan davranışını ve psikolojisini önemli ölçüde etkilediği bilinmektedir.(1) Araştırmalar, değişik renklerin farklı psikolojik etkileri olduğunu ortaya bovbet koymakta ve bu etkinin çeşitli uygulama alanları olabileceği öne sürülmektedir.

Renkler, duygusal durumumuzda değişiklik oluşturma özelliğine sahiptir. Bu etkiler kimi zaman yaş, kültürel faktörler gibi değişkenlerle etkilendiği gibi, aynı rengin farklı bireylerde farklı uyarılma durumu oluşturduğu da gözlenmektedir. (2) Dolayısıyla renklere yüklenen anlam ve değerler, toplumdan topluma ve insandan insana değişebilen subjektif (kişisel) niteliklerdir. Örneğin, mor rengi kimileri asil, ulaşılmaz, görkemli, gizemli bulurken; kimileri onu melankolik (üzüntü verici) ve içedönük olarak nitelemektedir. Aynı şekilde kimileri turuncu rengi; sonbahar ve hüzün olarak nitelerken, kimileri de onu yaşamın ve aşkın, mutluluk ve sonsuz sevincin şiirsel ve görkemli kaynağı olarak algılayabilmektedir. (1)

Bilindiği gibi renkler en temel şekliyle “ana/saf renkler” (sarı, kırmızı ve mavi) ve bu ana renklerin kendi aralarında ikişerli karışımından meydana gelen “ara renkler” (turuncu, yeşil ve mor) olmak üzere 2 kategoride sınıflandırılmaktadır. Ana ve ara renkler kendi aralarında boya olarak karıştırıldığında renksizlik (yani nötr gri) ortaya çıkar. Ayrıca renkler psikolojik etkilerine göre de “sıcak/pozitif renkler” (sarı, kırmızı ve turuncu) ve “soğuk/negatif renkler” (yeşil, mavi ve mor) olmak üzere 2 farklı kategoriye ayrılırlar. (3)

Sıcak renkler, izleyeni neşelendiren ve enerjisini artıran; soğuk renkler ise güven ve huzur veren, yatıştırıcı/dinlendirici renklerdir. Ancak bir mekânda sıcak renklerin fazla kullanılması heyecan, yorgunluk, şiddet/saldırganlık ve konsantrasyon güçlüğü oluşturabilir. Soğuk renkler aşırı kullanıldıklarında ise kasvetli ve moral bozucu bir etki yaparak tembellik, ağırkanlılık ve duygusallık uyandırabilirler. (3)

                                   Tablo 1: Renkler ve Psikolojik Etkileri

Genel olarak hangi rengin insan üzerinde nasıl bir etki oluşturduğu konusunda ise kısaca şunları söyleyebiliriz:

*Mavi renk: İnsanlara huzur, rahatlık ve mutluluk verir, doğru düşünme-olumlu karar verme ve yaratıcılığın gelişmesi gibi özellikleri içinde bulundurur.

*Sarı renk: Çok yüksek oranda parlaklığı/açıklığı, canlılığı, hareketliliği ve iyimserliği içerir. Dikkati artırır ve zihni açar, uzun süre bakıldığında sinir sistemini ve kanın damarlarda akışını düzenler. Şakanın rengidir.

*Kırmızı renk: Aktif, girişken, önderlik ve güçlülük özelliklerine sahip olan ve titreşimi en kuvvetli renktir. (3) Aşk ve tutkunun da rengidir. (4)

*Yeşil renk: Özgüven, iyimserlik, üstünlük, sessizlik ve huzur vericilik gibi temel bazı özellikleri bulunan bir renktir ve kişiliğin dayanaklılığını, kendisini denetlemesini, ayakta dimdik durabilmesini çağrıştırır. (3)

*Turuncu renk: Sıcakkanlı oluşu, girişkenliği, uyarıcılığı, yürekliliği, iyimserliği ve coşkuyu ifade eder. Turuncu giyinen bir kişi cesur ve maceracı bir kişiliğe sahiptir. Giysilerde turuncu rengi kullanmak, diyalog ve mizah yeteneğini de ortaya çıkarır. Mükemmel bir antidepresandır, yeniden yaşam duygusu verir. (4)

*Mor renk: Korku, stres, şok gibi durumlarda tercih edilen ve duyarlı kişiliği temsil eden bir renktir. Derin psikolojik etkilere de sahiptir bu yüzden ruh ve sinir hastalarını sakinleştirmek için de kullanılır. (4)

*Siyah renk: Karamsarlık, kötümserlik, çaresizlik ve yas duygularını ifade eden en olumsuz duygu rengidir.

*Beyaz renk: Doğruluğu ve dürüstlüğü simgeleyen tüm renklerin destekleyici ve birleştiricisi olan bir renktir.

*Gri renk: Üzüntülü, sıkıntılı duyguları ifade eder.

*Kahverengi renk: Fiziksel hastalıklardan korunmanın ifadesidir. Psikologlara göre kahverengiyi tercih eden kişilerin, kendisini güven içinde hissedebileceği, bedensel rahatlık sunan güvenli bir ortama ihtiyaçları vardır. (3)

Renkler ve etkileri hakkında özet olarak yazılacaklar bunlar. Hangi rengin ne şekilde olumlu veya olumsuz bir psikolojik etkisi olduğu hakkında daha farklı özet bilgileri aşağıda vereceğim tablodan da öğrenebilirsiniz. Bu konu hakkında daha geniş bilgi edinmek isteyenler ise bu yazının kaynakçasında verdiğim ve yazımı yazarken istifade ettiğim makalelerden istifade edebilirler.

KAYNAKÇA VE DİPNOTLAR

1) Zeren, G. ve Yapıcı, M. (2014). “Öğretmen Adaylarının Renklere İlişkin Metaforları”, The Journal of Academic Social Science Studies, 25 (1), s: 165-175

2) Aktekin, D.; Şimşek Y.; Kaplan, B. (2011). “Renklerin Duygular Üzerine Etkisi”, Maltepe Tıp Dergisi, 3 (1), s: 31-33

3) Ataç, F. (2016). “Renk”.Nuh Naci Yazgan Üniversitesi, Güzel Sanatlar ve Tasarım Fakültesi, İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Bölümü, s: 1-41

4) Akkın, C.; Eğrilmez, S; Afrashi, F. (2004). “Renklerin İnsan Davranış ve Fizyolojisine Etkileri”, (33), s: 274-282

Durdu TOPAL / Psikolojik Danışman, YTÜ PDR Mezunu