SANAT TERAPİSİ ÜZERİNE-2

Bütün sanatlarda, insanı şaşırtan bir yanı vardır.Alain

Yazarın bir önceki yazısı olan "Sanat Terapisi - 1" e buradan ulaşabilirsiniz. 

Konuyla ilgili ilk yazıda sanat ve terapinin tanım ve tarihsel gelişimine, sanat terapisi alt dallarından görsel sanat terapi, müzik terapi, dans ve hareket terapisi ve tıbbi sanat terapisinden bahsetmiştik.

Sanat terapisi çalışma alanı oldukça geniş olduğu için bibliyoterapi, şiir terapi ve diğer alt dallarına bu yazıda yer verilmiştir.,

Sanat terapinin (art therapy) tedavi amaçlı kullanılmasının yanı sıra kendilerini sözle ifadede güçlük çeken insanlarda özellikle yararlı olmaktadır. Motor becerilerin, algısal yetilerin ve özsaygının artırılmasını amaçlayan bu uğraşlar, ruh sağlığını olduğu kadar fiziksel sağlığı da iyileştirmeyi hedefler. Sağlıklı olma halinin biyolojik, psikolojik ve sosyal yönden tam bir iyilik durumu ile ifade edilmesi açısından sanat terapileri bütüncül iyileştirmeye katkı sağlar.

Sanat Psikoterapisinin farklı dalları:

Bibliyoterapi (Bibliotherapy): Yunan kaynaklı bir sözcük olan kitap (biblio) ve terapi (therapeia)den adını almıştır. Bir nevi kitapla terapi/ kitapla sağaltım olarak da adlandırabileceğimiz bu terapi de asıl amaç; doğru zamanda doğru şekilde doğru kişiyle doğru kitabı buluşturarak kişinin rahatlamasına yardımcı olmaktır. Edebiyatla okuyucunun kişiliği arasındaki dinamik bir ilişki süreci diyebiliriz.

Sözcüğün içerisinde terapi ifadesinin bulunması bibliyoterapinin sadece psikolojiyle ilgili klinik bir uygulama olduğu kanısı uyandırmamalıdır. Eğitim kurumları (okul rehberlik servisleri gibi), klinik ortamlar ve psikolojik danışma merkezlerinde sıkça kullanılan bir yöntemdir. Kitaplar kişinin kendisini tanıyıp içgörü kazanabilmesine yardımcı olmayı amaçlar.

Harvey’e göre ise kitaptan kaynaklanan şifadır…

Bibliyoterapide önemli nokta: KİTAP SEÇİMİ: Terapinin uygulanabilmesindeki en aşama kişiye uygun doğru kitabı seçebilmektir. Kitap bireyin anlama ve algılama düzeyine hitap edebilmelidir.. Yani; anlama güçlüğünün çok altında ya da çok üstünde bir seviyedeki kitap, bireyi okuma eyleminden koparacaktır. Diğer önemli bir konu ise kitabın edebi bir değer taşıyor olmasıdır. Bunun yanı sıra kitaplara ek olarak bazı durumlarda film ve belgesellerden yararlanılabilir.

BİBLİYOTERAPİ SÜRECİ:

Genelde 3 aşamalı bir süreçtir ( Öner ve Yeşilyaprak, 2006)

1.ÖZDEŞİM VE YANSITMA: Eserdeki kahramanla danışanın kişilik özellikleri ya da iletişim özellikleri birbiriyle bağlantılı noktalarına terapist vurgu yapar. Okuyucu öyküden çıkardığı anlamı, kendi yaşadığı sorunuyla ilgili kitaptan bir yansıma yapabildiği zaman, yavaş yavaş duyguların ortaya konulduğu durumda terapist arınma evresine geçebilmesine yardımcı olur.

2. ARINMA, TEMİZLEME VE RAHATLAMA: Bu aşamada danışan duygularını fark ederek, bastırdığı veya bir ad veremediği duygularını tanımayı başlar. Terapistle danışan arasında öykü kahramanının hangi özelliğiyle özdeşim kurduğu üzerine konuşulur. Kısacası duyguların fark edilip, arınarak rahatlamanın gerçekleşmesine yardımcı olunan evredir.

3.İÇGÖRÜ VE BÜTÜNLEŞME: Bibliyoterapinin son aşaması olan bu evrede artık danışan yaratıcı gücünü keşfetmeye ve onu kullanmaya başlamıştır. Böylece terapist eşliğinde kendi bütünlüğünü sağlayabilmiş, sorunlarıyla başa çıkabilmede kullanacağı yeni çözüm yolları üretmeye olan inancını kazanmıştır.

BİBLİYOTERAPİ SINIRLILIKLARI:

Terapinin, danışanın gereksinimine uygun olması önemlidir. Danışma ilişkisinin yeni başladığı ve danışanın henüz terapist tarafından tanınmadığı erken dönemde kullanmak faydasız olabilir. Sorunlarını hızla dile getirip çözüme yönelen bir danışana bibliyoterapi çalışmalarını devreye sokmak anlamsız olabilir. Süreci yavaşlatabilir.

Okuma alışkanlığı olan, okuma yeteneği orta ve ortanın üzerindeki kişilerle bibliyoterapi çalışmaları daha yararlı olabilir. Okuma düzeyi çok düşük bireylerde, okuma becerisiyle uğraşma çabaları ön plana geçerek bireyin kendisine, sorunlarına odaklanabilmesini engeller..

Sanat terapisi çalışmalarında bibliyoterapi, yardım yollarından yalnızca biridir ve gerekli olduğunda kullanılmalıdır.

ŞİİR TERAPİ: (Poetry Therapy) Sanat Psikoterapi Derneği'nin yaptığı açıklamaya göre; Şiir terapisi, bireyin kendi ve diğerlerini algılamasında netlik kazanması; yaratıcılık, öz-güven ve kendini ifade becerisinin artması; yoğun duyguları kâğıda dökerek gerilimini azaltması; yeni fikir, içgörü ve bilgilerin sentezi yaparak yeni anlamlar oluşturması; davranış ve tutumlarının değişmesini sağlayacak olgun başa çıkma becerilerinin gelişimi yönünde katkı sağlar.

Şiir terapisi hakkında ayrıntılı bilgi sahibi olmayanlarca fazla etkili olmadığı sanılsa da bilenenin aksine önemli hastalık ve psikolojik tedavilerde sıkça kullanılır.

-alkol ve madde bağımlılıklarının tedavisinde,

- kronik ve terminal hastalıklarda psikososyal desteğin bir parçası olarak kullanıldığı gibi,

 -ergenlerle, sorun yaşayan ailelerle,

 -psikiyatrik birimlerde,

- huzurevlerinde ve travma tedavisinde yaygınlıkla hizmete sunulan bir sanat psikoterapisi türüdür.

SANAT TERAPİSİ İLE SIKLIKLA KARIŞTIRILAN KAVRAM: HOBİ TERAPİ

İlk kez Dökmen (2004) tarafından ortaya atılan bir kavram olan hobi terapinin, sanat yaklaşımlarıyla karıştırılmasının sebebi bu kavramın günlük dilde yanlış kullanılmasıdır. Örneğin terapistlerce verilen klinik ortam veya psikolojik danışma merkezlerinde alınan resim, müzik, dans ve hareket terapileri günlük dilde hobi olarak adlandırılmaktadır. Oysa bu tür çalışmalar sanat terapisidir.

Hobi terapisi; küçük  gruplarda katılımcılara astronomi, biyoloji, arkeoloji, antropoloji, fizik, coğrafya gibi alanlarda, herkes tarafından anlaşılabilir dilde, çoğunluğunun ilgisini çekebilecek nitelikte bilgiler vermek, küçük uygulamalar yapmak, etkileşim konusunda eğitim almış psikolog, psikolojik danışman veya psikiyatrist liderliğinde, grup üyelerinin duygularını düşüncelerini ele alarak rahatlamalarını amaçlar.

Bu bağlamda sanat ve hobi terapilerinin farklı alanlar olduğu görülüyor.

SANAT TERAPİSİ İLE İLGİLİ UZMANLARDAN KİTAP ÖNERİLERİ:

Konuyla ilgili ilk olarak vurgulandığı gibi günümüzde sanat terapi çalışmaları artmakta ve bilgiler sürekli güncellenmektedir. Konuya yoğun ilgisi olan okurlar için bu bölümde kitap tavsiyelerine yer verilmiştir.

RESİMLERLE ÇOCUK - PROF.DR.HALUK YAVUZER (Eserde çocukların çizdiği resimleri analiz etme süreci ile ilgili bilgiler ağırlıkta)

BAĞLANMA SORUNLARININ TEDAVİSİNDE YARATICI SANAT VE OYUN TERAPİLERİ -CATCHY A. MALCHİODİ (Kitapta çeşitli uzmanlar, sanat, dans, müzik, hareket, oyun ve drama terapilerinin bağlanmayı geliştirmede ne kadar etkili olduklarını anlatıyor Vakalarla zenginleştirilmiş ve sanat, müzik, dans, oyun, yazı, drama gibi çok çeşitli terapötik yaklaşımdan örnekler içeriyor)

BEDEN ASLA YALAN SÖYLEMEZ- ALİCE MİLLER (Üzerini  örttüğümüz her şeyin altında kalıyorsak, o zaman çıkış nerede?)

SÖZDEN ÖTE, SANATLA TERAPİ VE YARATICILIK- NEVİN ERACAR

MÜZİK TERAPİYİ TANIMLAMAK- KENNETH E.BRUSCİA

KAYNAKÇA

Haluk YAVUZER, Resimlerle Çocuk, 8.Basım, Remzi Kitabevi,İstanbul,2016.

Yasemin YAVUZER ve Zeynep KARATAŞ, Bireyi Tanımada Test Dışı Teknikler,Geliştirilmiş 2.Basım, Nobel Akademik Yayıncılık, İstanbul, 2015

www.sanatpsikoterapiderneği.com

SULTAN DENİZ