YENİ BİR AKIM: POZİTİF PSİKOLOJİ

İnsan... Akıllı ve düşünebilen,bilinen en gelişmiş canlı varlık olarak tanımlanır. Nitekim yüzyıllardır bilim insanları, ruhsal bozukluklardan kaynaklanan rahatsızlıkları psikopatoloji odaklı görüşlerle açıklamaya çalışmışlardır. Ancak bu çalışmalar bireylerin hayata dönük işlevselliklerini geliştirmede yetersiz kalmıştır. Bu durumun bir uzantısı olarak 1940’lı yıllardan itibaren bilim insanlarının çalışmaları daodak değiştirmeye başlamıştır.Doksanlı yıllara gelindiğinde ise bireylerin yaşamlarında var olan durumları daha iyiye  götürmeyi, onların eksik yanlarına dikkat çekmektense güçlü yanlarını geliştirmeyi amaçlayan pozitif psikoloji akımı ortaya çıkmıştır.

Bireylerin yaşamını daha anlamlı hale getirmek ve yaşantılarından aldıkları doyumu arttırmak gayesi taşıyan pozitif psikoloji akımı, her ne kadar yeni akım olarak nitelendirilse de, pozitif psikoloji tabiri ilk kez 1954 yılında “Abraham Maslow” tarafından kullanılmıştır. Bu yaklaşımın temsilcisi ise Martin Selihman olarak bilinmektedir.

Pozitif psikolojinin amacı, pozitif insan ve kurumların özelliklerini ortaya koymaktır(Seligman, 2002; Akt: Eryılmaz, 2013). Seligman, insanlardaki psikolojik sağlamlığı bir takım özelliklere göreaçıklamıştır.Seligman’a göre psikolojik olarak iyi durumda olan bireyler olumsuz duygulardan sıyrılıp olumlu duyguları daha fazla yaşarlar.Çevresiyle sağlıklı ve iyi ilişkileri vardır.Hayatına yaşamaya değer bir anlam katabilmiş ve uğrunda çalışıp emek sarf edeceği amaçları olan insanlardır. Bu açıdan tekrar bakıldığında diyebiliriz ki pozitif psikoloji, insan potansiyelinin daha fazla takdir edilmesiyle yaşamda neyin olumlu olduğuna dair bulgular ortaya koyan ve bu sahip olunanpotansiyellerin geliştirilerek bireylerin yaşama en iyi şekilde uyum sağlamalarına yardımcı olan bilimsel bir çalışma alanıdır.

Pozitif psikolojiye genel bir çerçeveden bakıldığında bir takım varsayımları bulunmaktadır. Bu varsayımlarınilki,bireylerin kendi gelişimlerine yön verebilecek düzeyde olan aktif varlıklar olmalarıdır. İkincisi, bireylerin davranışlarını değiştirmek  ve düzenlemek için gerekli olan içsel güce sahip olmalarıdır. Üçüncüsü ise pozitif psikolojiye dayalı davranış değiştirme bireylerde, yaşama bağlamaya yönelik motivasyon oluşturmaktadır (Akın-Little ve Little, 2004; Akt Eryılmaz, 2013). Bu varsayımların temelinde pozitif psikoloji akımı, bazı sorulara cevap arar:

• Ruhsal olarak sağlıklı bir bireyde ne gibi özellikler vardır?
• Bireylerin hayatını değerli kılan pozitif deneyimler nelerdir?
• Mutlu bir hayatın sırrı nedir?

Pozitif Psikoloji ve PDR

Pozitif psikoloji yaklaşımı kendini sadece hastalık veya sağlıkla ilgilenen bir alan olarak görmez. Eğitim, pozitif iyi oluş,öz-yeterlilik, öz-saygı, öz-anlayış, empati, romantik ilişkiler, sosyal destek, yaşam kalitesi ve doyumuda pozitif psikolojinin ilgilendiği konular arasındadır.Bu konularla yakından ilgilenen rehberlik ve psikolojik danışmanlık hizmetleri de pozitif psikoloji akımından etkilenmiştir.

Pozitif psikoloji anlayışına göre, psikolojik danışma hizmeti normal insanların hem uyum problemlerini çözmede hem de kapasitelerini geliştirmelerinde önemli bir araçtır (Terjesen ve ark., 2004; Akt: Eryılmaz, 2013). Nitekim rehberlik ve psikolojik danışmanlık mesleğinin yürütülmesinde farklı model ve uygulamalar söz konusudur. Bu modellerden biri olan gelişimsel rehberlik modeli, her ne kadar pozitif psikoloji yaklaşımının özelliklerini içinde barındırsa da aralarında farklılıklar bulunmaktadır. Gelişimsel rehberlik anlayışında bireylerin eğitsel, mesleki ve kişisel açılardankendilerini geliştirmeleri ve hayatları boyunca kariyer süreçlerine destek olmak, temel amaçlar arasındadır. Ancak pozitif psikolojide, bireylereiyi bir yaşam ortamı sağlamak ve bireylerin güçlü yönlerini ortaya çıkarmakesas alınmaktadır.

Uygulamada Pozitif Psikoloji

Pozitif psikoterapi, pozitif psikoloji kuramının danışma ve terapideki uygulamasıdır.Peseschkian ve Tritt, pozitif psikoterapi sürecinde üç temel aşama öngörmektedir. Bunlar, pozitif başlangıç noktası, içerik (meta iletişim) ve metal kuram aşamalarıdır. İlk adımda danışanın sorunu olumlu bir biçimde yeniden tanımlamasına yardımcı olmak önem taşımaktadır. İçerik aşamasında, sorunun oluşumuna katkısı olan nedenler ve koşullar araştırılmaktadır. Üçüncü basamakta ise pozitif psikoloji kuramının beş basamaklı bir müdahale yöntemi olarak uygulamaya geçirilmesi esastır (Karaırmak ve Siviş, 2008).

1) Gözlem, 2) Envanter Alma, 3) Durumsal Cesaretlendirme, 4) Söze Dökme, 5) Hedeflerin Genişletilmesi 

Bu beş basamaktan ilki gözlemdir. Danışman danışandan sorun olarak gördüğü konuları belirlemesini ister.Daha sonra bu sorunlar çeşitli metaforlar kullanılarak yeniden tanımlamaya çalışılır. İkinci aşama envanter alma olarak isimlendirilir, danışandan son beş yılda kendisini etkileyen on farklı olayı anlatması ve bunlarla nasıl başa çıktığını hatırlaması istenir. Üçüncü aşama durumsal cesaretlendirmedir. Burada danışanın odağına kişisel durumlar getirilir. Dördüncü adım olan söze dökmede, danışanın öncelikle üzerinde durmak istediği konular belirlenir. Beşinci ve son aşama olan hedeflerin genişletilmesinde ise danışandan yakın geleceği için üç hedef  belirlemesi istenir.Bu adımlarla pozitif psikoloji uygulamalarına işlevsellik kazandırılır.

Sonuç

    Ülkemizde okul çağından itibaren verilmeye başlanan gelişimsel yaklaşımlı, koruyucu/önleyici ve kapsamlı psikolojik danışma hizmetlerinin, yakın gelecekte toplum geneline ( çocuk, ergenlik,  yetişkin, yaşlı) yayılması, pozitif psikoloji uygulamalarının ruh sağlığı hizmetleri içinde daha fazla yer almasına olanak sağlayabilir (Karaırmak ve Siviş, 2008). Bu bağlamda eğitim kurumlarında, pozitif psikoloji uygulamalarına işlevsellik kazandırabilecek en önemli ve etkili görevler,rehberlik ve psikolojik danışmanlık mesleği mensuplarına düşmektedir.Ülkemizde rehberlik ve psikolojik danışmanlık hizmetlerine ilişkin önemli olan olgu ise, bu hizmetlerin normal popülasyona da verilmesi gerektiğidir; ki pozitif psikoloji, bireylerin olumlu yönlerini vurgulaması sebebiyle, normal popülasyona hizmet veren meslekler için alternatif bir seçenek olarak görülebilir. Nitekim ülkemizdeki psikolojik hizmetlerin yapı taşları ile pozitif psikolojinin dayandığı temel kaynaklar arasında güçlü benzerlikler de bulunmaktadır. Tüm bunların neticesindepozitif psikoloji uygulamaları, ülkemizin eğitim sistemi ve çok kültürlü yapısı da dikkate alınarak uygulandığında güzel sonuçlar elde edilebilecek bir psikolojik hizmet alanıdır.

KAYNAKÇA

Eryılmaz, A. (2013). Pozitif psikolojinin psikolojik danışmanlık ve rehberlik alanında gelişimsel ve önleyici hizmetler bağlamında kullanılması. The Journal of Happiness & Well-Being, 1(1), 1-22.

Karaırmak, Ö. ve Siviş, R. (2008). Modernizmdenpostmodernizme geçiş ve pozitif psikoloji. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 30, 102-115.

Psikolojik Danışman Eda Nur ŞAHNE