BEP

BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI

Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı Nedir?

• Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı rehberlik araştırma merkezlerinde 'Eğitsel Değerlendirme ve İzleme Ekibi' tarafından özel eğitim gerektiren bireyler için hazırlanmış ve ailesi tarafından onaylanmış bir programdır.
• Özel eğitime ihtiyacı olan bireye ne gibi davranışların kazandırılacağı, bu davranışların nerede ve nasıl, kimler tarafından, hangi yöntemler ile ne kadar sürede verileceğini gösteren programdır.
• Gerektiğinde düzeltilebilen esnek bir programdır.
• Bireyselleştirilmiş eğitim programı ile bireyin yapabildiği ve yapamadığı davranışlar belirlenerek bunun üzerine bireyin yapamadığı davranışlara odaklanılır.

Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı aynı zamanda ülkemizde yasal bir zorunluluk olarak kabul edilmiştir. İlk olarak Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı1997 yılında kabul edilen 573 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede yasal zorunluluk olarak kabul edilmiştir.

Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı Hangi Öğrenciler İçin Hazırlanır?

Bireyselleştirilmiş Eğitim Programına uygun öğrencileri belirlemek için 3 süreç bulunmaktadır.

Gönderme Öncesi Süreç: Bu adımda özel eğitime ihtiyacı olan bireyi ve bireyin yetersizliğini öğretmeni fark eder. Bu fark etme sürecinden sonra rehberlik araştırma merkezlerine gönderilmeden önce öğrencinin yetersizliğine uygun bazı düzenlemeler yapılarak genel eğitim sınıfında eğitimlerini sürdürmeleri için çaba harcanır. Bu aşamaya gönderme öncesi süreç denir.

Gönderme Süreci: Yetersizliği üzerine bazı düzenlemeler yapılmasına rağmen eğitimini genel eğitim sınıflarında sürdüremeyen öğrencinin daha fazla desteğe ihtiyacı olduğu düşünülmektedir. Bunun üzerine sınıf öğretmeni ve okul rehberlik servisi iş birliği doğrultusunda gerekli yazılı rapor hazırlanarak rehberlik araştırma merkezlerine yönlendirilir.

Ayrıntılı Değerlendirme Süreci: Ram'a gönderilen birey için burada yetersizliği üzerine kesin tanı konularak bir Bep programı hazırlanır. Yani öğrencinin yetersizliği üzerine hangi davranışlar ne zaman, nerede, kim tarafından ve nasıl verilecek bunlar kararlaştırılır.

Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı Sürecinde Kimler Yer Alır?

Okullarda bir Bep birimi yer almalıdır. Bep biriminin başkanı okul müdürüdür. Yürütücü kişi ise rehber öğretmendir. Yasa takibini ve yayınlanan formların birincil takibini yine rehber öğretmen yapmaktadır. Bep biriminde şu kişiler yer almaktadır:

• Müdür
• Rehber öğretmen
• Sınıf öğretmeni
• Branş öğretmenleri
• Özel eğitim öğretmeni
• Aile
• Çocuk

Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı İçeriğinde Yer Alanlar

1- Öğrencinin Var Olan Eğitsel Performans Düzeyi

Öğrencinin performans düzeyi ile Bep hazırlama sürecinin ilk aşamasını başlatmış oluyorsunuz. Bunun sebebini performans düzeyinin bileşenlerine bakarak anlayabiliriz:

• Bireyin yapabildikleri ve yapamadıkları
• Akranları ile karşılaştıran bilgiler
• Programa katılım düzeyi

Bu 3 bileşene baktığımız zaman öğrencinin yetersizliğinin tam olarak belirlenmesi üzerine yapılan bileşenler olduklarını görmekteyiz. Bu durum Bep sürecinin ilk aşamasıdır. Yani öğrencinin yapamadıklarının farkına varılıp kısa ve uzun dönemli amaçların planlanması için sürecin başlatılmasıdır. Unutulmamalıdır ki özel eğitim ihtiyacı olan bireyler, yetersizlikten etkilenme derecelerine bağlı olarak akranlarından farklılık gösterir.

Not 1: Performans düzeyinde öğrencinin sadece yapamadıkları değil yapabildiği davranışlarda ele alınmaktadır. Bunun sebebi performans düzeyinin yazımında amaç öğrenciyi güçlü ve zayıf yönleriyle tanıtmaktır. Böylelikle öğrenci daha kapsamlı tanınmış olacaktır.

Not 2: Performans düzeyinde farklı yorumlara yol açabilecek kapalı ifadelerden kaçınılmalıdır. Örneğin okulun yolunu bilir ifadesine baktığımız zaman öğrenci okulun adresini yazabilir mi yoksa söyleyebilir mi açık bir şekilde ifade edilmemiştir. Bu yüzden net bir ifade kullanmak daha doğru olacaktır.

Not 3: Öğrencinin performans düzeyi şimdiyi yansıtmalıdır. Geçmiş yetersizlik veya başarısızlıklarına bakılmamalıdır. Buna ek olarak öğrencinin performans düzeyinin derecesini de belirtmeliyiz. Okulun yolunu söyler ifadesine baktığımız zaman iki öğrenciden biri okulun adresini sonuna kadar söylerken diğer öğrenci ise sadece başını söyleyebilmektedir. Bu durumda her iki öğrenci için de okulun adresini söylemekte güçlük çeker ifadesi yanlış olacaktır.

2- Öğrenciye Bir Yıl Sonunda Kazandırılacak Uzun Dönemli Amaçlar

Öğrencinin performans düzeyine göre uzun ve kısa dönemli amaçlar belirlenmektedir. Uzun dönemli amaç öğrenciye  bir akademik yıl sonunda kazandırılmak istenen davranıştır. Uzun dönemli amaçlar belirlenirken bakılacak bileşenler:

• Öğrencinin performans düzeyi
• Öğrencinin yetersizlik derecesi
• Öğrencinin geçmiş yaşantısı
• Öğrencinin öğrenme hızı
• Öğrenci için öncelikli hedefler
• Öğrencinin yaşadığı çevre ve ailesi

3- Uzun Dönemli Amaçlara Ulaşmak İçin Gerekli Olan Kısa Dönemli Amaçlar

Kısa dönemli hedefler uzun dönemli hedeflere ulaşmak için kullanılan bir araç gibi düşünülebilir. Kısa dönemli hedef ifadelerine 4 öğe bulunmaktadır. Bunlar birey, davranış, koşul ve ölçüttür. Bunu bir örnek ile açıklamak gerekirse:

Can, öğretim yılının sonunda mevsimlerin özelliklerini öğrenir ifadesi bir akademik yıl sonu için hedeflenen bir davranıştır ve uzun dönemli amaç kabul edilmektedir. Bunun için bir kısa dönemli amaç oluşturmamız gerekmektedir.

Can, kış mevsiminin özellikleri söylenmesi istendiğinde 4 denemenin 3'ünde yardımsız söyler. Bu ifadeye baktığımız zaman ise şunları söyleyebiliriz:

Can: Birey 

Söylenmesi istendiğinde: Koşul

4 denemenin 3'ünde: Ölçüt 

Söyler: Davranış

4- Hedeflere Ulaşmada Kullanılacak Olan Öğretim Yöntemleri Ve Materyaller

Amaçları kazandırma sürecinde kullanılacak araç gereçlerin belirlenmesidir.

5- Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı  Sürecinin Başlama Ve Bitiş  Tarihleri

Bu programın nerede, nasıl ve kimler tarafından ne zaman verileceğinin belirlenmesidir.

6- Hedeflere Ulaşılıp Ulaşılamadığına Bakmak İçin Kullanılan Değerlendirme Yöntemi (İzleme ve Değerlendirme)

Hedeflenen davranışların  bireye bir kazanım sağlayıp sağlamadığına bakılmaktadır. Yani sonuç olarak birey izlenir ve hedeflenen davranış kazandırılmış mıdır değerlendirilir.

BU BİLGİLERE EK OLARAK

Bireyselleştirilmiş eğitim programı hazırlarken 2 çeşit değerlendirme vardır:

Formal değerlendirme: Tıp ve rehberlik araştırma merkezlerinde olur. Okullarda olmaz.

İnformal değerlendirme: Okullarda olur.

Bir Bep süreci 30-32 gün sürmektedir. Öğrencinin yapabildikleri ve yapamadıkları belirlenirken bazı yöntemleri başvurulur. Bunlardan bazıları:

Kontrol listeleri bireyin günlük yaşam becerilerini yerine getirir veya getirmez gibi bir ifade kullanırız. Ancak bizim bunu detaylandırmamız gerekir. Bunun için Kaba Değerlendirme Formlarına başvurmaktayız. Bu form ile elini yıkar, yemeğini yer ve dişlerini fırçalar gibi detaylara yer verilir. Ancak bu durumda elini hangi boyutta yıkayıp yıkayamadığını bilememekteyiz. Bunun için ise Ölçüt Bağımlı Ölçü Aracına başvurulur. Özel eğitim ise burada devreye girmektedir.

Not: Kaba değerlendirme formunu gözlem yaparak, öğretmene veya aileye sorarak doldurabiliriz. Ancak ölçüt bagımlı ölçü aracında öğrenci alınır ve uygulama yapılır. Bunun sonucunda yapamadığı davranışlara eksi konmaktadır.

Unutulmamalıdır ki yetersizliği olan bireylerin istediği tek bir şey vardır: Engelli olmak hiçbir şey yapamamak değildir. Bizi yapamadıklarımızla değil, yapabildiklerimiz ve sizlere benzeyen yanlarımızla GÖRÜN..

Yetersizliği olan bireylerin hem yapabildiklerini hem de yapamadıklarını görmemiz gerekmektedir. Bunun için umarım Bep sürecinin nasıl olduğunu yeterince sizlere iletebilmişimdir.

İBRAHİM CAN YURDUNUSEVEN

ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ