ZİHİN MANİPÜLASYONU: FİKİR AŞILAMA

En dirençli parazit hangisidir? Bakteri mi, virüs mü yoksa bağırsak solucanı mı? Inception filmine göre bu sorunun cevabı fikirdir; dirençlidir ve çok çabuk yayılır. Fikir beyine bir kez yerleşti mi yerinden sökmek neredeyse imkânsızdır. Örneğin kullandığınız ürünleri (kalem, parfüm, kitap, telefon gibi) satın alırken “en iyisi” olduğu fikriyle alırız. Ama “en iyisi” fikri bize bir arkadaşımızdan ya da medyadan geldiyse de biz o fikri kendi fikrimiz gibi düşünürüz.

Gözlerimizi kapatıp bunun gibi örnekleri düşündüğümüzde küçük bir fikrin nasıl büyüdüğünü ve bazen bizi ifade ettiğini görmek mümkün olabilir. Öyleyse terapötik süreçlerde biz psikolojik danışmanları bekleyen bir takım zorluklar var. Danışanlarımıza kendi fikirlerimizi yansıtmamamız mümkün mü? Buna engel olmak için neler yapmalıyız?

Inception filmi zihni, rüyaları, fikirleri ve düşünceleri konu alarak aslında psikolojik danışmanların ne kadar ince bir çizgide yürüdüklerini gözler önüne seriyor bir bakıma. Danışanlar, psikolojik destek almak için çoğu zaman hayatının en karmaşık zamanında terapiye geliyor ve hemen bir çözüm, tavsiye ve seçim isteyebiliyorlar. Bu konuda onları suçlayamayız. Zaten fikir almaya açık olan danışanlara kendi fikrimizi ya da seçimimizi söylersek bu nasıl sonuçlar doğurur hayal bile edemeyiz. Kendi dünya bakış açımızdan çıkardığımız herhangi bir sonuç ve ya fikir, danışanın bakış açısına ve yaşayış tarzına hiç uymayabilir. Bunun sonucu olarak da ufacık fikrimiz çok büyük bir hale gelebilir ya da danışanımızı kendi olma konusunda yok edebilir.

Inception filminin yanısıra, bu konunun ciddiyetinin farkına varmam, gittiğim bir seminere dayanıyor. Biraz o seminerdeki uygulamadan bahsetmek istiyorum. Uygulama çok basit. Amaç dışarı çıkıp geldikten sonra sahneye koyulan kâğıdı kimin yırttığını bilmek. Bunun için uygulamacı sahneye tanımadığı iki kişiyi çıkartması gerekiyor. Seçilen ilk kişi direk sahneye alınıyor, ikinci kişi ise yerinden kalkıp sahneye çıkıncaya kadar uygulayıcı, kişiyle herhangi bir konu hakkında dialog kuruyor. Saçı, yürüyüşü, elbisesi... Hiç farketmez. İkinci kişi sahneye çıkınca uygulayıcı dışarı çıkıyor. Uygulama kuşkusuz dialog kurulan insanın kâğıdı yırtması ile sonuçlanıyor. “Kâğıdı yırt!” demeye gerek yok, saniyeler süren herhangi bir konu hakkında küçüçük bir ilgi hissi, bir anda o insanın hareketlerine yön verdi ama bunu kendisine sorduğumuzda tamamen kendi kararı olduğunu söylemişti. Uygulayıcı dışarı çıkmadan kâğıdı kimin yırtacağını zaten biliyordu.

Danışanlarımıza bir şey söylemeden mimiklerimizle bile zihinlerine bir fikir tohumu serpebiliriz. Bunu yapmamak için en başta etik kurallarımıza mutlaka ve mutlaka uymalıyız. Her türlü farklılığa (kültür, din, dil, ırk vb.) saygı duymalı ve yargılamamalıyız. Terapötik süreçte yorum yapmaktan uzak durmalıyız. Danışanın ağzından çıkan kelimelerle özetleme ve içerik yansıtma yapmalıyız.

Inception filminde başrol oyuncusu Leonardo Dicaprio’nun dediği gibi; “Fikir bir virüs, bir parazit gibidir. Çok bulaşıcıdır. Ufacık bir fikir çok büyük hale gelebilir. Büyüyerek seni ifade edebilir ya da yok edebilir.” Nitekim artık günümüzde danışanlar fikirlerinin nereden geldiğini ve nereye gittiğini bilmek istiyorlar ve bunu çok fazla sorguluyorlar.

Bunun en çarpıcı örneği gazetelere konu olan ve Paris'te geçen bir olaydır. Habere göre, Ting ismindeki psikolog, iki danışanı tarafından seanslar sırasında zihinlerine sahte hatıralar yerleştirmekle suçlandı. Danışanlardan Sophie Poirot, Ting'in seanslarda babasının kendisini taciz ettiği şeklinde sahte hatıra yerleştirdiğini ileri sürdü. Bernard Touchebeuf ise Ting'in beynine, annesinin daha hamileyken kendisini şişlediği anısını eklediğini öne sürdü. Savcının “şarlatan” diye nitelediği Benoit Ting 150 bin euro (342 bin TL) tazminata mahkûm edildi. 1 yıllık hapis cezası ise ertelendi.

Fikre ve fikirlere değer veren psikolojik danışmanlar olmak dileğiyle...

AHMET TURGUT

YEDİTEPE ÜNİVERSİTESİ

KAYNAKLAR:

http://www.sabah.com.tr/Dunya/2012/06/14/inception-gercek-oldu

Harold Hackney, Sherry Cormier, 2008, Psikolojik Danışma İlke ve Teknikleri:

Psikolojik Yardım Süreci El Kitabı, Mentis Yayıncılık.