SEREBRAL PALSİ

                                                                                               “Yolunuza koyulan taşlardan güzel bir şeyler yapabilirsiniz”

                                                                       Johann Wolfgang von Goethe

Merhaba sevgili okuyucu. Bu yazımızda özel eğitim’de çoklu yetersizlikler alt başlığı altında yer alan serebral palsi adlı rahatsızlığı tanıyacak, tedavi yöntemleri üzerinde duracak ve ailelere bir takım öneriler sunup yazımızı bitireceğiz.

Serebral Palsi (SP) nedir?

Serebral Palsi (Beyin Felci), beynin zedelenmesi ya da beynin gelişiminde bir anormallik sonucunda doğuştan ya da yaşamın ilk yıllarında meydana gelen duruş, hareket, denge bozukluğunu kısaca kas kontrol yetersizliğini anlatan bir durumdur.  Serebral Palsi’li çocuklarda kaslarda güçsüzlük, sertlik; yavaşlık, titreme ve denge bozukluğu gibi pek çok sorun gözlenebilir. Sorunlar hafiften ağıra değişiklikler gösterebilir. Hafif tip serebral palside, çocukların bir kol veya bacağında belli belirsiz bir acemilik vardır ve çoğu kez tanı güçlüğü yaşanır. Ağır tiplerinde ise günlük yaşam aktiviteleri sırasında çok ciddi güçlükler yaşanır.

Serebral Palsi birçok değişik tipte görülebilmektedir. Bunlar arasında en yaygın görülen spastik serebral palsidir. Diğer tiplere baktığımızda; atetoid serebral palsi, ataksik serebral palsi, karışık tip, hemipleji (Hemiparezi),  dipleji (Diparezi), kuadripleji (Kuadriparezi Tetraparezi) yer alır.

Serebral Palsi’nin görülme sıklığına baktığımızda, gelişmiş ülkelerde yaklaşık olarak her bin çocuktan ikisinde görüldüğü bildirilmektedir. Türkiye’de ise bu oran her bin çocukta yaklaşık 4 olarak belirtilmiştir.

Serebral Palsi’ye neden olan faktörler nelerdir?

Hamilelik döneminde SP’ ye neden olan faktörlere baktığımızda geçirilen döküntülü hastalıklar(kızamık, kızamıkçık), kullanılan ilaçlar, kan uyuşmazlığı, röntgen ışınları, travma dikkat çeker. Doğum sırasında sebep olan faktörler ise erken veya geç doğum, bebeğin oksijensiz kalması, ikiz veya üçüz doğum, zor doğum ve doğum travmasıdır. Doğum sonrasında bebeğin geçirdiği yüksek ateşli hastalıklar, ağır ve uzun süre sarılık, kafa travması, zehirlenmeler, vitamin eksikliği de çocukta beyin hasarına yol açabilmektedir. Tüm serebral palsilerin yaklaşık %75’inin hamilelik sırasındaki nedenlere, %10-15’ inin zorlu doğum ve yeni doğan dönemindeki rahatsızlıklara bağlı olduğu, geri kalan %10’un ise yaşamın erken haftalarındaki kaza ve hastalıklara bağlı ortaya çıktığı bilinmektedir.

Serebral Palsi’li bireylerde görülebilecek problemler nelerdir?

SP’li bireylerde görülen problemler beyin hasarının oluştuğu yere ve hasarın genişliğine bağlıdır. SP genel olarak bakıldığında fiziksel bir rahatsızlıktır ancak SP’nin şiddetine göre diğer rahatsızlıklarda görülebilmektedir.  Genel olarak baktığımızda kaslarda hareket güçlüğü ve aşırı gerginlik, kaslarda güçsüzlük, denge sorunu, istem dışı hareketler ve titreme görülebilmektedir. Diğer görülebilen rahatsızlıklara baktığımızda işitme, görme, dikkat ve algı, öğrenme ile ilgili sorunlar; epilepsi, ortopedik problemler, mide problemleri, kabızlık, beslenme problemleri, diş çürümeleri ve tükürük kontrol sorunları dikkati çeker.

SP’nin teşhis aşamasına baktığımızda bunu ilk fark edecek olan aile, annedir. Bebeğin normal gelişim dönemi ödevlerini yerine getirememesi, bebeğin tiz şekilde ağlaması, üç aydan sonra da ellerini yumruk şeklinde tutması, gövde kasılmaları, emmemesi, iyi yutamaması vb. durumlar SP olasılığını düşündürmelidir. Ayrıntılı tetkik ve muayene ile ileri MRG incelemeleri ve bazı kan testleriyle SP teşhisi koyulabilmektedir.

SP’nin tedavisi nasıl yapılır?

Serebral Palsi terimi kalıcı bir rahatsızlığı anlatır. Bu hastalıkla ilgili sorunlar (kas zayıflığı veya gerginliği, istemsiz hareketler) yaşam boyu devam eder. Ancak, çocuk yaş ilerledikçe uygun tedavi yaklaşımlarının katkı ve desteği ile bu sorunlara uyum sağlamayı onlarla başa çıkmayı öğrenebilir. Tedavi, hastalığı tamamen yok edemese de anlamlı iyileşmeler sağlar.

SP’de çok çeşitli problemlere rastlanıldığından çocuğu bir bütün olarak ele alan bir yaklaşım güdülmeli ve birçok farklı uzmanlık alanına sahip uzmanların oluşturduğu bir ekip tarafından tedavi yürütülmedir. Uygun tedavi ile her SP'li çocuk kapasitesine göre mutlaka yeni beceriler kazanacaktır. Beyinde zedelenen hücrelerin yanında sağlam hücreler de vardır, bazı yöntemlerle bu hücreler geliştirilerek çocuğun yeni beceriler kazanması sağlanabilir. Önemli olan tanının erken konması ve konur konmaz sürekli olarak yılmadan tedavinin sürdürülmesidir.

Ailelere Tavsiyeler

Erken teşhisin önemli olduğu unutulmamalıdır. Çocuğunuzun zihinsel becerilerine göre normal okullarda ya da özel eğitim okullarında eğitimlerine devam etmeleri oldukça önemlidir. Çocuğunuzun gelişimine göre uygun bir bireyselleştirilmiş eğitim programı yapılarak mümkün oldukça bağımsız bir hayat yaşayabilmesi sağlanabilir.

Önemli olan çocuğunuzu aile ve toplum yaşamından koparmadan onu sorunları ile beraber kabul ederek uygun ve mutlu bir aile yaşamı kurmaktır.  Çocuğunuzu büyütürken aile, akraba, arkadaş gibi çevreden koparmadan onların da desteğini alarak bir yaşam sürdürmesinin sağlanması çok önemlidir. Çocuğunuzu başkalarıyla kıyaslamayın ve aynı duruma sahip ailelerle iletişim ve dostluklar kurun. Çocuğunuza aşırı koruyucu olmayın ve onu kendi işlerini yapabilmesi için teşvik edin. Eğitiminin sağlanması adına sonuna kadar çabalayın. Ve unutmayın sizlerde birer insansınız. Yaşamın kimi dönemlerinde yorulabilir, kendinizi çaresiz, yalnız hissedebilirsiniz. sıkılabilirsiniz. Bu duygularınızı yakınlarınızla paylaşın ve gerekirse bir uzmandan da destek alın. Kendinizi de asla ihmal etmeyin.

Asıl engelin sevgisizlik olduğunu ve onlar için her birimizin bir şeyler yapabileceğini bir kez daha hatırlatarak yazımı burada bitiriyorum sevgili okuyucu. Görüşmek dileğiyle….

Kaynakça:

-Berker,N. ve Yalçın, S. (2001). Serebral Palsi İle Yaşamak. İstanbul: Pediatrik Ortopedi ve Rehabilitasyon Dizisi

-http://www.sercev.org.tr/i47sercev/serebralpalsinedir.html

OKAN USLU